Amafaranga yiyongereye ku ngengo y’imari ni miliyari mirongo irindwi na zirindwi na miliyoni magana atatu. Muri aya mafaranga yiyongereye ku ngengo y’imari, miliyari zisaga hafi icyenda n’igice zizakorehwa mu kongera imishahara y’abarimu no kwishyura ibirarane Leta ibafitiye ; miliyari zisaga enye n’igice azahembwa abarimu bashya bazaba bafite impamyabumenyi ya A0 ; miliyari hafi imwe n’igice azakorehwa mu kuzamura imishahara y’abarimu bafite impamyabumenyi ya A2 naho andi akoreshwe mu kwishyura ibirarane.

Miliyari zirenga 13 azafasha mu birebana n’umuyoboro wa « fibre optique », inkongoro k’umwana, mudasobwa ku mwana, kwishyura imyenda itandukanye ya EWSA hagamijwe kugabanya igiciro cy’ingufu z’amashanyarazi, kongera imigabane Leta ifite mu ruganda rwa CIMERWA, kongera ingufu z’amashanyarazi, naho miliyari 28 zizakoreshwa mu kwishyura imyenda y’imbere mu gihugu Leta yafashe muri za banki z’ubucuruzi.

Igitekerezo cyo kongera ingengo y’imari yemejwe muri Kamena 2011gitangira, miliyari 59,3 niyo yari ateganyijwe kwiyongera ku ngengo y’imari yari isanzwe, ariko nyuma haje kwiyongeraho miliyari 18 zatanzwe n’abaterankunga.

Amafaranga yose yiyongereye ku ngengo y’imari y’igihugu, amenshi yaturutse mu misoro n’amahoro, amafaranga aturuka imbere mu gihugu hagurishijwe impapuro z’agaciro, ivunjisha ry’amafaranga y’amahanga, igurisha ry’imigabane ya BK na MTN ndetse n’inguzanyo n’impano.

Depite Mukayuhi Rwaka Constance, perezida wa komisiyo y’ingengo y’imari n’umutungo by’igihugu, yasobanuye ko isesengura ryakozwe n’iyo komisiyo ryagaragaje ko ubukungu bw’u Rwanda buhagaze neza kuko buzakomeza kwiyongeraho 8,8%. Ifaranga ry’u Rwanda na ryo ntabwo ryataye agaciro cyane ugereranyije n’ibihugu byo mu karere kuko mu Rwanda biri ku ijanisha rya 7,8% mu gihe hari aho ifaranga ryataye agaciro hejuru ya 10% mu bihugu duturanye.

Depite Mukayuhi yavuze ko ingamba zafashije mu kubungabuga ubukungu bw’igihugu ari ukugabanya ibiciro by’ibikomoka kuri peteroli, guteza imbere abikorera no kongera umusaruro w‘ibyoherezwa mu mahanga. Ibi ngo byatumye ikinyuranyo cy’amafaranga yinjiye mu gihugu n’ayasohotse hanze kitiyongera cyane.

Sylidio Sebuharara